دوره 28، شماره 3 - ( پاییز 1402 )                   دوره28 شماره 3 صفحات 104-71 | برگشت به فهرست نسخه ها

XML English Abstract Print

Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Zaroki S, Motameni M, Salehi Baboli M. (2023). The Effect of Oil Rent on Tax in Iran, Focusing on the Role of the Underground Economy. JPBUD. 28(3), 71-104.
URL: http://jpbud.ir/article-1-2234-fa.html
زروکی شهریار، موتمنی مانی، صالحی بابلی مبینا. تحلیل اثر رانت نفت بر مالیات در ایران با تمرکز بر نقش اقتصاد زیرزمینی فصلنامه برنامه ریزی و بودجه 1402; 28 (3) :104-71

URL: http://jpbud.ir/article-1-2234-fa.html

تحلیل اثر رانت نفت بر مالیات در ایران با تمرکز بر نقش اقتصاد زیرزمینی
شهریار زروکی 1، مانی موتمنی2 ، مبینا صالحی بابلی3
1- گروه اقتصاد انرژی، دانشکده علوم اقتصادی و اداری، دانشگاه مازندران، مازندران، ایران ، sh.zaroki@umz.ac.ir
2- گروه اقتصاد انرژی، دانشکده علوم اقتصادی و اداری، دانشگاه مازندران، مازندران، ایران
3- دانشکده علوم اقتصادی و اداری، دانشگاه مازندران، مازندران، ایران.
چکیده:   (427 مشاهده)
با توجه به اهمیت اقتصاد زیرزمینی و وابستگی اقتصاد ایران به نفت و تاثیرپذیری نظام مالیات ستانی از درآمدهای نفتی، در پژوهش حاضر تلاش شد که اثر رانت نفت بر مالیات با تاکید بر نقش اقتصاد زیرزمینی طی دورۀ زمانی 1400-1352 در قالب متقارن و نامتقارن تحلیل و بررسی شود. برای این منظور، نخست اندازۀ اقتصاد زیرزمینی با روش میمیک محاسبه شد که بیانگر میانگین 15/2 درصدی این شاخص در اقتصاد ایران است. سپس الگوی پژوهش با رهیافت خودرگرسیونی با وقفه‌های توزیعی خطی (متقارن) و غیرخطی (نامتقارن) برآورد شد. نتیجه حاکی از آن است که در برآورد متقارن، مالیات به‎طور معکوس از رانت نفت تاثیر می‌­پذیرد و افزایش اندازۀ اقتصاد زیرزمینی سبب تشدید این رابطۀ منفی می‌­شود. برآورد نامتقارن نیز نشان می‌­دهد که نوع اثرگذاری رانت نفت بر مالیات نامتقارن است، به‎نحوی که نخست، اثرگذاری شوک‌‌های مثبت رانت نفتی بر مالیات به ‏مراتب بزرگ‏تر (بیش از دوبرابر) اثرگذاری شوک‌های منفی رانت نفتی است. دوم، گسترش اقتصاد زیرزمینی تاثیر نامطلوب شوک‌­های منفی رانت نفت و تاثیر مطلوب شوک‌­های منفی رانت نفتی بر مالیات را تشدید می­‌کند. بر مبنای این، پیشنهاد می‌­شود که سیاستگذار اقتصادی فارغ از فراز و فرودهای نفت و رانتِ حاصل از آن، مجدانه در ارتقای کارایی سیستم مالیاتی و مالیات ­ستانی همت گمارد و تا حد ممکن در راستای کنترل و کاهش حجم اقتصاد زیرزمینی تلاش کند.
واژه‌های کلیدی: مالیات، رانت نفت، اقتصاد زیرزمینی، الگوی نامتقارن، ایران.
متن کامل [PDF 1914 kb]   (140 دریافت)    
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: اقتصاد بخش عمومی
دریافت: 1402/6/8 | پذیرش: 1402/8/26 | انتشار الکترونیک: 1402/9/10
فهرست منابع
1. Abbasian, E., & Khatami, T. (2012). Tax Optimal Path Determining to Reduce Government Budget Dependence on Oil Revenues. Quarterly Journal of Quantitative Economics, 9(1), 87-111. [In Farsi] [DOI:10.22055/jqe.2012.10589]
2. Abdelwahed, L. (2020). More Oil, More or Less Taxes? New Evidence on the Impact of Resource Revenue on Domestic Tax Revenue. Resources Policy, 68(1), 101747. [DOI:10.1016/j.resourpol.2020.101747]
3. Ades, A., & Di Tella, R. (1999). Rents, Competition, and Corruption. American Economic Review, 89(4), 982-993. [DOI:10.1257/aer.89.4.982]
4. Anderson, L. (1987). The State in the Middle East and North Africa. Comparative Politics, 20(1), 1-18. [DOI:10.2307/421917]
5. Arabmazar Yazdi, A. (2001). Black Economy in Iran, Its Size, Causes and Effects in the Last Three Decades. Planning and Budgeting, 6(2), 3-60. [In Farsi] [http://jpbud.ir/article-1-768-fa.html]
6. Azami, A., Noferesti, M., & Arabmazar, A. (2022). Investigating the Asymmetric Effects of Factors Affecting Tax Revenues in Iran using Quantile Regression Approach. Quarterly Journal of Quantitative Economics. [In Farsi] [DOI:10.22055/jqe.2022.39481.2451]
7. Bahl, R. (2004). Reaching the Hardest to Tax: Consequences and Possibilities. Contributions to Economic Analysis, 268(1), 337-354. [DOI:10.1016/S0573-8555(04)68817-1]
8. Beblawi, H., & Luciani, G. (2015). The Rentier State. Routledge. [DOI:10.4324/9781315684864]
9. Bornhorst, F., Gupta, S., & Thornton, J. (2009). Natural Resource Endowments and the Domestic Revenue Effort. European Journal of Political Economy, 25(4), 439-446. [DOI:10.1016/j.ejpoleco.2009.01.003]
10. Brown, S. P., & Yücel, M. K. (2002). Energy Prices and Aggregate Economic Activity: An Interpretative Survey. The Quarterly Review of Economics and Finance, 42(2), 193-208. [DOI:10.1016/S1062-9769(02)00138-2]
11. Buehn, A., & Schneider, F. (2012). Shadow Economies around the World: Novel Insights, Accepted Knowledge, and New Estimates. International Tax and Public Finance, 19(1), 139-171. [DOI:10.1007/s10797-011-9187-7]
12. Castro, G. Á., & Camarillo, D. B. R. (2014). Determinants of Tax Revenue in OECD Countries over the Period 2001-2011. Contaduría y administración, 59(3), 35-59. [DOI:10.1016/S0186-1042(14)71265-3]
13. Fathalizade, S., Etefaqfar, F. S., & Kalhor, M. (2022). The Impact of Decreasing Tax Revenues on the Economic Developments of the Second Pahlavi Era (1357-1353). Tahqiqāt-e Târix-e Eqtesâdi Iran (Economic History Studies of Iran), 10(2), 171-190. [In Farsi] [DOI:10.30465/sehs.2021.36516.1713]
14. Frey, B. S., & Weck-Hanneman, H. (1984). The Hidden Economy as an 'unobserved' Variable. European Economic Review, 26(1-2), 33-53. [DOI:10.1016/0014-2921(84)90020-5]
15. Goldberger, A. S. (1972). Maximum-Likelihood Estimation of Regressions Containing Unobservable Independent Variables. International Economic Review, 13(1), 1-15. [DOI:10.2307/2525901]
16. Hamilton, J. D. (1983). Oil and the Macroeconomy since World War II. Journal of Political Economy, 91(2), 228-248. [DOI:10.1086/261140]
17. Ishak, P. W., & Farzanegan, M. R. (2020). The Impact of Declining Oil Rents on Tax Revenues: Does the Shadow Economy Matter? Energy Economics, 92(1), 104925. [DOI:10.1016/j.eneco.2020.104925]
18. Lewis, W. A. (2013). Theory of Economic Growth. Routledge. [DOI:10.4324/9780203709665]
19. Mansouri, M., Khezri, M., Zandi, F., & Safavi, B. (2021). Economic Factors Affecting the Components of Iran Tax Revenue in the Context of Economic Sanctions. Macroeconomics Research Letter, 15(30), 193-209. [In Farsi] [DOI:10.22080/iejm.2021.20149.1812]
20. Mawejje, J. (2019). The Oil Discovery in Uganda's Albertine Region: Local Expectations, Involvement, and Impacts. The Extractive Industries and Society, 6(1), 129-135. [DOI:10.1016/j.exis.2018.09.007]
21. Moore, M. (2007). How does Taxation Affect the Quality of Governance? Institute of Development Studies, Working Paper, No. 280.
22. Mory, J. F. (1993). Oil Prices and Economic Activity: Is the Relationship Symmetric? The Energy Journal, 14(4), 151-161. [DOI:10.5547/ISSN0195-6574-EJ-Vol14-No4-10]
23. Pesaran, M. H., Shin, Y., & Smith, R. J. (2001). Bounds Testing Approaches to the Analysis of Level Relationships. Journal of Applied Econometrics, 16(3), 289-326. [DOI:10.1002/jae.616]
24. Reyes-Loya, M. L., & Blanco, L. (2008). Measuring the Importance of Oil-Related Revenues in Total Fiscal Income for Mexico. Energy Economics, 30(5), 2552-2568. [DOI:10.1016/j.eneco.2008.02.001]
25. Rostow, W. W. (2013). The Stages of Economic Growth. In Sociological Worlds (pp. 130-134). Routledge.
26. Sharifzadegan, M. H., & Ghanouni, H. (2017). A Theoretical Analysis and Conceptualization of the Effects of Rentier States on Society's Agency and Structure and Urban Economy of Iran. Urban Economics, 2(1), 1-18. [In Farsi] [DOI:10.22108/ue.2017.79473.0]
27. Shin, Y., Yu, B., & Greenwood-Nimmo, M. (2014). Modelling Asymmetric Cointegration and Dynamic Multipliers in a Nonlinear ARDL Framework. In Festschrift in Honor of Peter Schmidt: Econometric Methods and Applications (pp. 281-314). Springer. [DOI:10.1007/978-1-4899-8008-3_9]
28. Totonchi Malaki, S., Mosavi Jahromi, Y., & Mehrara, M. (2020). Evaluation of the Most Important Factors Affecting the Income of Taxes in the Economy of Iran with the Approach of TVP DMA Models. Journal of Tax Research, 27(44), 71-100. [In Farsi] [DOI:10.29252/taxjournal.27.44.71]
29. Viner, J. (1953). International Trade and Economic Development. Clarendon Press Oxford.
30. Zarra Nezhad, M., Tabae Izadi, A., & Hosseinpour, F. (2014). Measurement and Analysis of Oil Revenues Effect on Tax Revenues in Iran. Iranian Journal of Trade Studies, 18(72), 111-137. [In Farsi]
31. ابراهیمی، محسن، و سالاریان، محمد (1388). بررسی پدیدۀ نفرین منابع طبیعی در کشورهاي صادرکنندۀ نفت و تاثیر حضور در اوپک بر رشد اقتصادي کشورهاي عضو آن. نشریه اقتصاد مقداري، 6(1)، 100-77.
32. ابراهیمی، محسن؛ سالاریان، محمد، و حاجی میرزایی، سیدمحمدعلی (1387). بررسی مکانیسم‌های اثرگذاری و درآمدهای نفتی بر رشد اقتصادی کشورهای صادرکنندۀ نفت از دیدگاه بلای منابع طبیعی. نشریه مطالعات اقتصاد انرژی، 5(16)، 156-131.
33. احمديان، مجيد (1378). اقتصاد نظري و كاربردي نفت. انتشارات دانشگاه تربيت مدرس.
34. حاجی یوسفی، امیرمحمد (1377). استقلال نسبی دولت یا جامعه مدنی در جمهوری اسلامی ایران. نشریه مطالعات راهبردی، 1(1)، 94-69.
35. خلعتبری، فیروزه (1373). مبانی اقتصادی نفت. انتشارات علمی و فرهنگی.
36. صبری بقایی، آذرخش، و محمدزاده اصل، نازی (1382). شناخت جنبه‌های مختلف اثربخشی مالیات در اقتصاد ایران. نشریه پژوهشنامه اقتصادی، 3(1)، 198-173.
37. علیزاده، هانیه، و غفاری، فرهاد (1392). برآورد اندازه اقتصاد زیرزمینی در ایران و بررسی عوامل موثر بر آن. نشریه اقتصاد مالی، 7(25)، 69-31.
38. عیوضی، محمدرحیم (1387). نفت و موانع توسعه‌یافتگی. نشریه راهبرد توسعه، 1(13)، 71-55.
39. گرایی‌نژاد، علیرضا، و چپردار، الهه (1391). بررسی عوامل موثر بر درآمدهای مالیاتی در ایران. نشریه اقتصاد مالی، 6(20)، 92-69.
40. نجارزاده، رضا، و زارع، حمیدرضا (1385). برآورد کشش و وقفه درآمد مالیاتی شرکت‌ها در استان تهران. نشریه پژوهش‌های رشد و توسعه پایدار (پژوهش‌‌های اقتصادی)، 6(3)، 69-49.
41. نظری، فاطمه (1395). بررسی اثر درآمد نفتی بر درآمد مالیاتی کشورهای صادرکننده نفت. نشریه اقتصاد کاربردی، 6(18)، 76-67.
بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution 4.0 International License قابل بازنشر است.

کلیه حقوق این وب سایت متعلق به فصلنامه برنامه ریزی و بودجه می باشد.

طراحی و برنامه نویسی : یکتاوب افزار شرق

© 2024 CC BY-NC 4.0 | Planning and Budgeting

Designed & Developed by : Yektaweb