امیدی رضا. تحلیل برنامههای عمران و توسعه ایران از منظر مؤلفههای برنامهریزی اجتماعی فصلنامه پژوهشنامه اقتصاد و برنامه ریزی 1391; 17 (4) :114-97
URL: http://jpbud.ir/article-1-751-fa.html
دانشگاه علامه طباطبایی ، rezaomidi79@gmail.com
چکیده: (13967 مشاهده)
بروز پیامدهای منفی ناشی از تأکید بر رشد اقتصادی در فرایند توسعه موجب شد تا از اواسط دهۀ 1970 میلادی، موضوع توسعۀ پایدار مورد توجه صاحبنظران و سیاستگذاران قرار گیرد. در این جهت مطرحشدن بحثها و مضمونهای «اجتماعی» بر شیوه، اهداف و گسترۀ برنامهریزی تأثیر گذاشت و این مسئله با نوعی تحول پارادایمی در سیاستگزاری توسعه همراه شد.
سابقۀ برنامهریزی در ایران بیش از 60 سال است و در این مدت 11 برنامۀ ملی توسعه تدوین شده است. این برنامهها مبتنی بر الگوها و نظریههایی است که علاوه بر شرایط و زمینههای بیرونی، دیدگاه سیاستگذاران را نیز دربارۀ توسعه بازتاب میدهد. ازاینرو، بررسی و تحلیل این برنامهها میتواند به شناخت روند نظری توسعه در ایران کمک کند.
در مقالۀ حاضر تلاش شده است تا شیوه، اهداف و گسترۀ برنامهریزی در ایران مورد بررسی و تفسیر قرار گیرد. اینکه چه مجموعهای از کنشگران در تدوین برنامه نقش داشتهاند، مؤلفههای محیطی تا چه اندازه بر محتوای برنامهها تأثیر گذاشتهاند و حوزههای اجتماعی نظیر آموزش، بهداشت و درمان، مسکن، رفاه و تأمین اجتماعی چه جایگاهی در برنامههای داشتهاند. بدینمنظور قوانین مربوط به برنامههای عمرانی قبل از انقلاب (برنامههای اول تا ششم) و برنامههای توسعۀ بعد از انقلاب (برنامههای اول تا پنجم) به روش تحلیل محتوای مضمونی و با استفاده از مدل بسطیافتۀ جعبه سیاه ایستن مورد بررسی قرار گرفتهاند.
بنابریافتهها، متغیرهای زمینهای محیط سیاستگزاری، تأثیر اساسی بر متغیرهای ماهیتی و ساختاری دارند. همچنین، برنامهریزی در ایران به لحاظ روش و فرایند تدوین، اجتماعی نشده است و اهداف اجتماعی نیز یا بهعنوان ابزار رشد اقتصادی و یا بهعنوان ابزاری برای کاهش پیامدهای منفی ناشی از سیاستهای مبتنی بر رشد اقتصادی مدنظر قرار داشتهاند
نوع مطالعه:
پژوهشي |
دریافت: 1392/2/17 | پذیرش: 1392/2/18 | انتشار الکترونیک: 1392/2/18